Очите им се отечени, слабо гледаат, едвај стојат и одат … Какви последици има престојот во вселената врз астронаутите

Нова група астронаути вечерва треба да полета кон Меѓународната вселенска станица (ISS), а неколку дена подоцна, со истото летало, конечно треба да се вратат на Земјата Сунита (Суни) Вилијамс и Бери (Буч) Вилмор. Овие двајца астронаути во јуни отпатуваа во орбитата на осумдневна мисија, но поради дефект на леталото „Боинг Старлајнер“, мораа да останат во оваа небесна лабораторија цели девет месеци.

Иако веќе долго време се во вселената, тие не го срушија рекордот за најголем број денови поминати во орбитата.

Тој рекорд, кога станува збор за вкупниот број денови, го држи рускиот космонаут Олег Кононенко со 1.110 дена во орбитата за време на пет долги мисии. Рекордер по бројот на денови во една мисија е советскиот и руски космонаут Валериј Полијаков, кој непрекинато помина 437 дена во орбитата.

Мозокот полн со течност

Но, и без рекорди, престојот во вселената воопшто не е лесен за човечкото тело. Како што пишува „Гардијан“, недостатокот на гравитација предизвикува значително и непоправливо губење на густината на коските. Тоа доведува до слабеење на мускулите – од рацете и нозете до срцето, кое, бидејќи не мора да пумпа крв борејќи се со гравитацијата, работи многу поспоро.

Кога станува збор за циркулацијата, количината на крв во телото се намалува, а менувањето на нејзиниот проток може да доведе до формирање на тромбови. Освен тоа, ниту другите телесни течности не можат лесно да се движат надолу.

• Течноста се собира во главата, па астронаутите постојано имаат чувство како да се настинати. Сите сетила им слабеат, што можеби и не е толку лошо бидејќи леталото, во кое има посетители веќе две децении, има непријатен мирис, а прозорците не можат да се отворат – вели астрофизичарот Алан Дафи од Универзитетот Свинбурн.

Најдолго поминато време во вселената (вкупно):

1. Олег Кононенко (Русија) – 1.110 дена во вселената за време на пет мисии.
2. Генадиј Падалка (Русија) – 878 дена во вселената за време на пет мисии.
3. Јуриј Маленченко (Русија) – 827 дена во вселената за време на шест мисии.
4. Сергеј Крикалев (СССР/Русија) – 803 дена во вселената за време на шест мисии.
5. Александар Калери (Русија) – 769 дена во вселената за време на пет мисии.

По враќањето на Земјата, астронаутите имаат потешкотии при одењето, чувствуваат вртоглавица и имаат проблеми со видот. Натрупувањето течности го менува обликот на очите, поради што тие стануваат отечени. Овие промени генерално се враќаат во нормала со текот на времето, но можно е астронаутите да мораат да носат очила до крајот на животот.

• Мозокот станува полн со течност – објаснува Менг Лоу, професор и директор на одделот за радиологија и неврологија на Универзитетот Монаш.

Доктор Џенифер Фогарти, раководител на Медицинскиот истражувачки институт за вселенско здравје при колеџот Бејлор, изјави за „ABC News“ дека најголемите проблеми со губењето на мускулната маса и коскената густина се јавуваат во првите месеци, по што телото почнува да се адаптира.

• Еден од најголемите проблеми по враќањето на Земјата е одржувањето на рамнотежата, бидејќи гравитацијата е сосема поинаква. Многу астронаути едвај можат да стојат и да одат. Како да координирате движења како одење кога долго време не сте ги изведувале? А уште поголем предизвик е да одржите рамнотежа. Кога овие два фактора ќе се комбинираат, се создава специфична и многу тешка ситуација – објаснува Фогарти.

Колку е подолга мисијата, толку повеќе време им е потребно астронаутите да се адаптираат на условите на Земјата. По мисија од четири до шест месеци, процесот на адаптација трае од два до три дена. За подолги мисии, потребно е уште повеќе време.

Облека како шмиргла

Еден интересен феномен е дека, поради недостатокот на гравитација, кожата на астронаутите станува мека како кај новороденче. По враќањето на Земјата, некои од нив имаат чувство дека облеката им е како шмиргла.

Но, веројатно најопасниот фактор во вселената е зрачењето. Земјината атмосфера и магнетното поле нè штитат од космичката радијација, но во орбитата таа заштита е значително послаба.

• Астронаутите не само што се изложени на поголемо количество радијација отколку на Земјата, туку таа може да претставува и значителен здравствен ризик – предупредуваат од NASA.

Најдолго време поминато во една мисија:

1. Валериј Полијаков (Русија) – 437 дена на вселенската станица „Мир“ (1994-1995).
2. Сергеј Авдеев (Русија) – 379 дена на „Мир“ (1998-1999).
3. Олег Кононенко и Николај Чуб (Русија) – 374 дена на ISS (2023-2024).
4. Сергеј Прокопјев, Дмитриј Петлин и Френк Рубио (Русија/САД) – 371 ден на ISS (2022-2023).
5. Владимир Титов и Муса Манаров (СССР) – 365 дена на „Мир“ (1987-1988).

Со оглед на предизвиците и ризиците, вселенските мисии остануваат голем тест за човечкото тело. Сепак, науката продолжува да проучува како да го олесни и подобри престојот на астронаутите во микрогравитациски услови.