Мозокот на еден од најпаметните луѓе се уште се чува за истражување

Алберт Ајнштајн (14 март 1879 – 18 април 1955) бил германски теоретски физичар и еден од најголемите научници во историјата. Најпознат е по развојот на теоријата на релативноста, вклучувајќи ја познатата равенка E = mc², како и по својот значаен придонес во квантната механика. Добитник е на Нобеловата награда за физика во 1921 година за објаснувањето на фотоелектричниот ефект, а неговата работа ги промени темелите на модерната физика.

Ран живот и образование

Ајнштајн е роден на 14 март 1879 година во Улм, во Кралството Виртемберг (Германско Царство), во еврејско семејство од средната класа. Неговиот татко Херман Ајнштајн бил инженер и претприемач, додека мајка му Паулине Кох била домаќинка.

Во 1880 година, семејството се преселило во Минхен, каде што Ајнштајн посетувал католичко основно училиште, а подоцна и Луитполд гимназија. Покажал рана наклонетост кон математиката и физиката, но во 1894 година ја напуштил гимназијата и се преселил во Швајцарија. Таму матурирал во Арау во 1896 година, пред да се запише на Политехничкиот институт во Цирих, каде дипломирал во 1900 година како наставник по математика и физика.

Рана работа и „Annus Mirabilis“

По дипломирањето, во 1902 година започнал да работи во Швајцарскиот патентен завод во Берн, каде што анализирал патенти за електромагнетски уреди. Таа работа му овозможила стабилност и време за размислување за физиката.

Годината 1905, позната како неговата „Annus Mirabilis“ (чудесна година), донела четири револуционерни научни трудови објавени во списанието Annalen der Physik, кои опфатиле:

• објаснување на фотоелектричниот ефект (основа за квантната теорија на светлината),
• теорија за Брауновото движење (потврда на атомската хипотеза),
• специјалната теорија на релативност (преосмислување на просторот и времето),
• еквиваленцијата меѓу масата и енергијата (E = mc²).

Овие трудови му донеле меѓународна слава и ги поставиле темелите за неговата блескава научна кариера.

Општа теорија на релативност

Во 1915 година, Ајнштајн ја завршил општата теорија на релативноста, која ја опишува гравитацијата како закривување на простор-времето предизвикано од маса и енергија.

Теоријата била потврдена во 1919 година за време на затемнување на Сонцето, кога британските астрономи предводени од Артур Едингтон измериле закривување на светлината од ѕвездите, што совршено се поклопувало со Ајнштајновите предвидувања. Настанот го прославил низ целиот свет, а весниците го прогласиле за гениј.

Во тој период работел на академски позиции во Цирих, Прага и Берлин, каде од 1917 година бил директор на Кајзер Вилхелм институтот за физика. Сепак, поради порастот на нацизмот во Германија, во 1933 година, како Евреин, емигрирал во САД.

Живот во Америка и доцни години

Во САД, Ајнштајн ја прифатил позицијата на Институтот за напредни студии во Принстон, Њу Џерси, каде што останал до крајот на животот. Иако бил пацифист и се спротивставувал на милитаризмот, во 1939 година потпишал писмо до претседателот Френклин Д. Рузвелт во кое предупредил за можноста Германија да развие атомска бомба – потег кој индиректно довел до почетокот на Менхетенскиот проект. Подоцна изразил жалење за тој потег и активно се залагал за нуклеарно разоружување.

Во доцните години се посветил на обидите за создавање на унифицирана теорија на полето, со која се обидувал да ги обедини релативноста и квантната механика – без успех. Починал на 18 април 1955 година во Принстон од аортна аневризма, на 76-годишна возраст. Неговиот мозок бил сочуван за научно истражување, а телото било кремирано.

Приватен живот

Ајнштајн бил женет двапати: прво со Милева Мариќ (1903 – 1919), со која имал три деца (Лизерл, Ханс Алберт и Едуард), и подоцна со Елза Левентал (1919 – 1936), која му била роднина. Судбината на неговата прва ќерка Лизерл останува непозната, бидејќи нема веродостојни податоци за нејзиниот живот по раното детство.

Милева Мариќ (19 декември 1875 – 4 август 1948) била српска физичарка и математичарка. Студирала на Политехничкиот институт во Цирих, каде што го запознала Ајнштајн, и била една од ретките жени во тоа време со високо образование во науката, иако не дипломирала поради неуспех на завршниот испит. Се водат дебати за нејзиниот можен придонес во раните трудови на Ајнштајн, особено во специјалната релативност, но нема конечни докази за тоа.

Ајнштајн бил познат по својот шарм и ексцентричност – често виден со неуредна коса и едноставна облека. Неговото наследство е огромно: теоријата на релативноста и денес е темел на физиката, а неговите придонеси во квантната теорија влијаеле на развојот на технологии како што се ласерите и полупроводниците. Ајнштајн останува симбол на научната генијалност и хуманизам, а неговото име е синоним за интелектуална извонредност.